2022-02-26 10:56:01
"Бу Ватан бизга неча-неча хиноли Алиларнинг ҳадясидир"
1915 йил. Чаноққалъа.
Устегман Фарруқбей Чаноққалъа жабҳасига янги келган аскарларни кўздан кечириб, қабул қилмоқда. Бу сафар келган аскарларнинг кўпи ҳали бола ёшдаги аскарлар эди. Ўн беш ёш атрофидаги болалар.
Фарруқбей аскарларни кўздан кечирар экан, сочининг ўртаси сариққа бўялган бир йигитча эътиборини тортди. Уни ёнига чақирди.
– Исминг нима?
– Али, командирим, – ийманиб жавоб берди йигитча.
– Қаерликсан?
– Тўқатлик. Тўқатнинг Зира қишлоғиданман.
– Яхши. Ўғлим, бошингдаги нима? Нега сочинг сариққа бўялган?
– Жабҳага келишимдан олдин онам сочимга хина суриб қўйди, командирим. Негалигини билмайман.
– Майли, борақол, хинали Али, – деди Фарруқбей жилмайиб.
Шу кундан бошлаб Алининг исми атрофга "Хинали Али" бўлиб ёйилди. Дўстлари уни "Хинали Али" дебгина қолмасдилар. Унинг сочидаги хина доимий гап-сўзларга мавзу бўлди. Ким унинг ёнидан ўтса, сочидаги хина ҳақида бир нарса демай кетмасди.
Хинали Али қисқа вақтда ўзининг ёқимли ва жасур ҳаракатлари билан ўртоқларининг ҳурматига эришди.
Бир куни ота-онасига мактуб ёзмоқчи бўлди. Аммо у ёзишни билмасди. Шунинг учун у айтиб турди, ўртоқларидан бири ёзди.
"Севикли онагинам, отагинам! Қўлларингиздан ўпаман. Мен бу ерда жуда яхши юрибман. Мендан хавотир олманг...", деб бошлади мактубини. Синглиси ва укасининг аҳволини сўради. Бу ердаги инсонлар уни қаттиқ ҳурмат қилишларини ёздирди. Бир қанча сўзларни ёзгандан сўнг, кўнглидаги бир гапни мактубнинг охирига қўшиб қўйди:
"Онажоним! Келаётганимда сочимга хина суртиб қўйган эдингиз. Бу ердаги қўмондонларим ва ўртоқларим шу сочимдаги хинани гапираверишади, устимдан кулишади. Ким кўрса, шу хинадан гап бошлайди... Сиздан илтимос, укам жабҳага кетаётганида унга бу ишингизни қилманг. Уни ҳам гапириб юришмасин.... Онажоним. Қўлларингиздан ўпаман".
Гелибўлуда жанглар авжига чиқди. Инглизлар ғалаба қозониш учун бор кучлари билан жанг қилишарди. Жанг майдонида аскарларимиз биттадан, кейин бештадан, ўнтадан шаҳид бўлар эди. Ёрдам кучлари келиши камайди. Аскарларнинг сони тобора озайиб борар эди. Гелибўлу қўлдан кетай деб қолди. Алининг командири чорасиз эди. У иложи борича, жанг майдонига болаларни юбормасликка ҳаракат қиларди. Йигитчалар эса, командирдан ўзларини жангга ташлашини ўтина бошладилар. Таҳлика юздан юз эди...
Болалар талабларини қайтараверганларидан сўнг, қўмондон уларни оташ майдонига юборишга мажбур бўлди. Йигитчалар ўлим аниқ бўлган жанг майдонига ошиқар эдилар...
Ўша куни, натижаси – ўлимлиги аниқ бўлган жабҳага кўнгилли бўлиб, Али билан бирга кетган аскарлардан бирортаси қайтмади... Ҳаммалари шаҳид бўлдилар...
Бу ҳодисадан кўп ўтмай, Хинали Алига хат келди. Хатни командир олди. Овозини баланд қилиб мактубни ўқий бошлади. Шаҳид бўлмасидан сал аввал Алининг ёзган мактубига отаси жавоб ёзган эди:
"Ўғлим! Алийим! Нечуксан? Яхшимисан? Кўзларингдан ўпаман сенинг. Саломларим бўлсин...
Али! Ҳўкизни сотдим. Ярим пулини сенга жўнатяпман. Қолган ярмини яқинда урушга борадиган укангга берамиз. Ҳозир далани ҳўкизнинг ўрнига ўзим ҳайдаяпман. Унчалик чарчаётганим йўқ. Сен бизни ўйлама!.."
Ота уйдагилардан, қариндошлардан хабар ёзганидан сўнг, "онангнинг сенга айтадиган гапи бор экан", дея сўзни Алининг онасига қолдирди. Мактубнинг бундан буёғи Хинали Алининг онаси тилидан ёзилган эди. Муштипари шундай дерди:
"Ўғлим, Алигинам! Мактубингда дўстларинг бошингдаги хинани кўп гап-сўз қилишганини ёзибсан. "Укамга бу ишни қилманг", дебсан. Укангга ҳам шу ишни қилдим. Сен ташвишланма. Командирларингга ва ўртоқларингга айт, устингдан гап қилишмасин. Улар билиб қўйишсин. Бизнинг тарафларда уч нарса учун хина сурилади.
Келин бўлаётган қизга. "Кетсин, оиласига, болаларига қурбон бўлсин", дея...
Қурбонлик қилинадиган қўчқорга. "Кетсин. Аллоҳга қурбон бўлсин", дея...
Аскарликка кетаётган йигитларга. "Кетсин... Ватанга қурбон бўлсин", дея... Кўзларингдан ўпаман. Салом айтаман... Аллоҳга омонат бўл!.."
66 views07:56
A
